Twardość Shore’a – choć na pierwszy rzut oka może wydawać się technicznym pojęciem, dotyczy bardzo praktycznej kwestii: jak bardzo dany materiał opiera się naciskowi. Czy jest miękki jak pianka, czy może twardy jak obudowa urządzenia? Pomiar twardości twardościomierzem Shore pozwala odpowiedzieć na to pytanie w sposób mierzalny i porównywalny. Albert F. Shore opracował metodę, która do dziś stanowi jedno z podstawowych narzędzi stosowanych w inżynierii materiałowej: szczególnie przy pracy z tworzywami sztucznymi, elastomerami, gumą i innymi materiałami niemetalowymi.
Dzięki skali twardości Shore’a inżynierowie i projektanci mogą określić, czy dany materiał spełnia wymagania danego zastosowania – czy będzie odpowiednio elastyczny, sztywny, odporny na ściskanie lub uderzenia. Skala twardości jest kluczowa do oceny twardości materiałów polimerowych, gumowych i silikonowych, a także innych tworzyw niemetalowych. Mierzymy twardość Shore nie tylko w celach laboratoryjnych – to praktyczne narzędzie codziennej pracy w wielu branżach, gdzie kluczowa jest odpowiednia twardość materiałów polimerowych i silikonowych.
Czym jest skala twardości Shore’a?
Twardość według Shore’a to odporność materiału na wciskanie wgłębnika w jego powierzchnię. Do badania twardości Shore używa się urządzenia zwanego durometrem lub twardościomierzem Shore. Im głębiej wgłębiacz wnika, tym materiał jest miększy – i odwrotnie. Pomiar twardości durometrem Shore odbywa się w skali od 0 do 100 jednostek skali twardości, przy czym 0 oznacza maksymalną miękkość, a 100 – bardzo dużą twardość.
Zakres twardości w skali Shore jest bardzo szeroki – od bardzo miękkich żeli aż po twarde tworzywa sztuczne. Dzięki dobrze dobranej skali możemy prowadzić rzetelne testowanie twardości materiałów elastycznych i twardość materiałów sztywnych.
Durometr, twardościomierz — rodzaje
Durometr wskazuje wskaźnik Shore, który możemy porównać z tabelą twardości gumy lub tworzyw.
Twardościomierz typu A to najczęściej spotykane narzędzie do pomiaru twardości gumy i elastomerów o średniej twardości. Istnieją także inne skale.
Typ C służy np. do pomiaru twardości cienkościennych gum i folii, a Typ D wykorzystywany jest w przypadku twardych tworzyw sztucznych. Warto wspomnieć, że twardościomierz typu C znajduje zastosowanie przy bardziej specyficznych materiałach, gdzie skala A nie daje wystarczającej dokładności.
Skala twardości Shore, rodzaje skal Shore – Typ A, D i 00
Twardość należy oznaczać z użyciem odpowiedniego typu skali twardości – zwykle typ A, D lub 00, w zależności od charakterystyki materiału. W przypadku bardziej sztywnych materiałów stosuje się twardościomierz typu D, a dla miękkich żeli – typ 00. Wszystko zależy od zakresu twardości materiału i jego przeznaczenia.
Dzięki tabeli twardości gumy można łatwo porównać różne wartości i dobrać właściwy materiał:
Skala twardości Shore | Zastosowanie |
---|---|
Shore A | miękkie gumy, elastomery, silikony |
Shore D | twarde tworzywa sztuczne, sztywne elastomery |
Shore 00 | bardzo miękkie żele i pianki |
Shore C | cienkie folie, cienkościenne gumy, lateksy |
Rodzaje skal Shore zostały opracowane w celu lepszego dopasowania pomiarów do charakterystyki materiałów. Skala twardości wyrobów gumowych i silikonowych znajduje się najczęściej w przedziale od 20 do 90 jednostek Shore A (według innych źródeł zakres twardości w skali Shore A wynosi od 10 do 90 ShA, a w typie D – nawet do 100 jednostek). Dla materiałów technicznych o twardości 90 ShA stosuje się już skalę A na granicy jej dokładności.
Typ A jest najczęściej wykorzystywany do określenia twardości wyrobów gumowych, silikonów i elastomerów, zaś typ D używamy do oceny twardości materiałów sztywnych (np. poliwęglany, nylon). Typ 00 przeznaczony jest do materiałów ultramiękkich – np. pianek i żeli stosowanych w medycynie.
Używanie odpowiedniego typu skali Shore pozwala na prawidłowe określenie twardości materiałów oraz ich przydatności do określonych zastosowań. To kluczowe w takich dziedzinach jak przemysł motoryzacyjny, elektroniczny, czy medyczny.
Jak wygląda metoda pomiaru twardości materiału? Normy pomiaru twardości Shore’a
Pomiar twardości twardościomierzem typu Shore wykonuje się najczęściej zgodnie z normą ASTM D2240 oraz normą PN-ISO 868. W zależności od materiału dobiera się odpowiedni typ skali twardości – typ A, D lub 00.
Durometr typu A, D lub 00 mierzy siłę potrzebną do wciśnięcia trzpienia w materiał. Typ skali twardości musi być dopasowany do właściwości próbki. Pomiar twardości materiałów elastycznych (jak elastomery) najlepiej przeprowadzać twardościomierzem typu A. W przypadku materiałów twardych (np. tworzywa konstrukcyjne) lepiej sprawdza się twardościomierz typu D, który pozwala uzyskać dane o wysokiej dokładności. Do bardzo miękkich żeli używamy twardościomierza typu 00.
Wykonywanie pomiarów twardości powinno uwzględniać:
- odpowiednią grubość próbki (min. 6 mm),
- ustabilizowaną temperaturę,
- płaską powierzchnię bez naprężeń,
- kalibrację twardościomierza.
To istotne przy porównaniach i kiedy interesuje nas taka sytuacja, jak korelacja twardości Shore pomiędzy różnymi typami materiałów (np. porównanie elastomeru o 60 ShA do twardego plastiku o 70 ShD).
Pamiętaj: test twardości Shore to nie tylko pomiar – to także analiza funkcjonalna, porównanie z wymaganiami eksploatacyjnymi i odpornością materiału.
Jak interpretować wartości w skali wskaźnika Shore A?
Pomiar twardości materiałów elastycznych w skali Shore A jest podstawowym narzędziem do doboru właściwego produktu do konkretnego zastosowania.
Pomiar twardości Shore metodą twardościomierza typu A pozwala ocenić, jak bardzo materiał opiera się wgłębieniu, co bezpośrednio przekłada się na użytkowe właściwości.
Pokażemy Ci przykłady materiałów od AG TermoPasty z ich wartością twardości Shore A.
Twardość 10–30 ShA – bardzo miękkie materiały
Zalewa silikonowa 037 o twardości Shore A 12 to materiał o niskiej twardości Shore, charakteryzujący się wysoką elastycznością i przezroczystością. Takie właściwości zapewniają doskonałe tłumienie drgań i ochronę przed wilgocią, co jest kluczowe w aplikacjach LED. Pomiar twardości durometrem typu A w tym zakresie pozwala precyzyjnie określić stopień miękkości, co jest ważne przy ocenie trwałości i funkcjonalności zalew.
Twardość 30–50 ShA – umiarkowana twardość
Przykładem jest zalewa silikonowa 011, która ma wartość Shore A 25. Jest to materiał o umiarkowanej twardości, elastyczny, dobrze dopasowujący się do nieregularnych powierzchni, dzięki czemu efektywnie chroni delikatne czujniki i obwody. Zastosowanie skali Shore’a pozwala dokładnie określić poziom elastyczności i odporności mechanicznej, co jest kluczowe przy wykonywaniu pomiarów twardości elastomerów i gumy.
Twardość 50–70 ShA – wyższa twardość Shore
Zalewa silikonowa 029 o twardości Shore A 63 to przykład materiału o wyższej twardości, charakteryzującego się dobrą stabilnością mechaniczną i przewodnością cieplną około 2 W/mK. Jest to ważne w ochronie elektroniki przemysłowej, gdzie pomiar twardości metodą Shore umożliwia ocenę odporności na drgania i przegrzewanie.
Pamiętaj! Typowy zakres dla wysokiej jakości silikonów technicznych, które łączą odporność mechaniczną z umiarkowaną elastycznością to twardość 60-70 ShA. Ten poziom twardości jest rekomendowany np. dla komponentów narażonych na powtarzające się obciążenia mechaniczne.
Twardość 90–100 ShA – maksymalna twardość w skali A
Zalewa epoksydowa 141 o wartości Shore A 95 to wyjątkowo twardy materiał, którego twardość zbliża się do twardości materiałów metalowych, zapewniając najwyższą ochronę mechaniczną i chemiczną. Stosowana jest m.in. w układach mocy i zasilaczach. Pomiar twardości materiałów sztywnych twardościomierzem typu A w tym zakresie jest kluczowy dla zapewnienia pełnej sztywności i odporności mechanicznej, co przekłada się na trwałość i niezawodność produktów.
Pamiętaj! Twardość 90 ShA oznacza już bardzo sztywny materiał – znajdujący się na górnej granicy skali A. W tym przypadku przydatna może być alternatywna metoda pomiaru, np. w skali D. Niektóre tworzywa techniczne osiągają takie wartości (90–100 ShA lub 40–50 ShD), które pod względem właściwości mechanicznych zbliżają się do twardości materiałów metalowych – wówczas ważna jest znajomość i korelacja twardości Shore między skalami.
Skala twardości Shore A? Czy to najlepszy wybór?
Warto zwrócić uwagę, że twardość Shore to jedna z wielu metod pomiaru twardości materiałów. Inne przykłady to:
- twardość Brinella,
- twardość Rockwella,
- twardość Vickersa.
Są one raczej stosowane do określenia twardości materiałów metalowych, a także różnią się zasadą pomiaru oraz rodzajem zgniatania lub wciskania wgłębnika.
Pomiar twardości Shore polega na ocenie oporu materiału na wciskanie wgłębnika sprężynowego, co daje szybki i powtarzalny wynik: istotny zwłaszcza przy elastycznych i miękkich materiałach. W przeciwieństwie do metod twardości metali – wykorzystujących odcisk kulki lub stożka pod obciążeniem – twardościomierz Shore jest lekkim i przenośnym narzędziem, dedykowanym głównie do pomiaru twardości materiałów niemetalowych — gumy, elastomerów, silikonów czy pianek.
Twardość według Shore’a w praktyce – znaczenie skali twardości Shore 'a
Zastosowanie skali twardości Shore jest bardzo szerokie i obejmuje liczne branże, gdzie pomiar twardości materiałów elastycznych i sztywnych ma kluczowe znaczenie:
- Motoryzacja – uszczelki gumowe, tłumiki drgań oraz inne elementy wykonane z gumy, których twardość Shore bezpośrednio wpływa na ich skuteczność.
- Elektronika – zalewy silikonowe i epoksydowe stosowane do ochrony obwodów drukowanych (PCB). Tutaj pomiar twardości durometrem i twardościomierzem jest niezbędny do oceny materiału pod kątem odporności mechanicznej i termicznej.
- Medycyna – silikonowe komponenty i żele ortopedyczne, gdzie wartość twardości Shore determinuje komfort i funkcjonalność wyrobów medycznych.
- Przemysł AGD – elastyczne obudowy, amortyzatory, gdzie określenie twardości metodą Shore pozwala na dobór materiałów odpornych na zużycie i uszkodzenia mechaniczne.
- Energetyka – komponenty o wysokiej twardości Shore i wytrzymałości chemicznej, gdzie test twardości Shore jest istotnym parametrem przy doborze materiałów izolacyjnych.
Dlaczego pomiar twardości Shore jest tak ważny?
Ocena twardości materiałów za pomocą twardościomierza pozwala projektantom i inżynierom na tworzenie produktów trwalszych, bezpieczniejszych i odporniejszych. odpornych i bezpiecznych. Dzięki testowaniu twardości materiałów w różnych zakresach skali Shore (typ A, D lub 00) możemy:
- Określić odpowiednią twardość i elastyczność produktu.
- Zaplanować procesy produkcyjne, uwzględniając właściwości mechaniczne i chemiczne materiału.
- Skorelować wartości twardości Shore z funkcjonalnością produktu w warunkach eksploatacji.
Wykorzystanie twardościomierza typu A do pomiaru twardości gumy i elastomerów jest standardem w branżach, gdzie dokładność i powtarzalność testu twardości Shore są niezbędne do kontroli jakości.
Znaczenie pomiaru twardości w kontroli jakości materiałów
Pomiar twardości Shore jest nie tylko istotny w fazie projektowania i doboru materiałów, ale również odgrywa kluczową rolę w kontroli jakości wyrobów gotowych. Regularne badanie twardości shore przy użyciu twardościomierza Shore pozwala wykryć ewentualne odchylenia produkcyjne i zapewnić powtarzalność właściwości mechanicznych.
W kontekście testowania twardości materiałów elastycznych i sztywnych, pomiar twardości twardościomierzem typu A lub D pozwala na szybkie i dokładne ustalenie, czy materiał spełnia wymagania normowych zakresów twardości. Normy (np. norma ASTM D2240 i norma PN-ISO 868) definiują precyzyjne wytyczne dotyczące przeprowadzania testów, co przekłada się na wiarygodność i powtarzalność wyników.
Podsumowanie
Badanie twardości Shore i pomiar twardości twardościomierzem to fundament inżynierii materiałowej. Odpowiedni typ skali Shore oraz pomiar twardości durometrem umożliwiają ocenę parametrów użytkowych materiałów elastycznych i sztywnych. Zarówno niska twardość Shore (20–30 ShA), jak i wysoka twardość (90–100 ShA) mogą być zaletą – w zależności od kontekstu zastosowania.
W AG TermoPasty przykładamy ogromną wagę do dokładnego określania twardości materiałów, które oferujemy. Jeśli potrzebujesz materiału o konkretnej twardości Shore durometer – np. twardość 60–70 ShA lub twardość 100 jednostek (w przypadku masy zalewowej o odpowiedniej twardości) – skontaktuj się z nami. Dobierzemy produkt odpowiedni dla Twojej aplikacji, bazując na naszej wiedzy o twardości wyrobów gumowych, elastomerów i żywic. Dzięki skali twardości Shore możemy tworzyć produkty, które nie tylko spełniają normy, ale przede wszystkim realnie chronią i wspierają nowoczesne rozwiązania technologiczne.