Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek, co oznaczają estetyczne symbole na opakowaniach produktów chemicznych? To nie są przypadkowe sygnatury, ale obowiązkowe elementy etykiety CLP – systemu oznakowania, który ma na celu identyfikację potencjalnych zagrożeń wynikających z niewłaściwego użytkowania danej substancji. W tym artykule opowiemy Ci wszystko, co powinieneś wiedzieć o etykietach substancji chemicznych, w tym: rozmiarze etykiety CLP, obowiązkach producenta chemii technicznej, zwrotach określających zagrożenie (zwrotach H), piktogramach określających rodzaj zagrożenia i tym, co etykieta powinna zawierać wewnątrz. Dowiesz się także podstaw prawnych w tworzeniu projektu etykiety oraz kart charakterystyki.
Oznakowanie CLP i klasyfikacja CLP – dlaczego jest tak ważne?
Etykietowanie produktów niebezpiecznych to kluczowy obowiązek każdego producent preparatów chemicznych – w celu ochrony zdrowia i środowiska. Zgodnie z przepisami rozporządzenia CLP (Rozporządzenie 1272/2008 (CLP)) każdy produkt sklasyfikowany jako stwarzający zagrożenie musi być odpowiednio oznakowany. Poprawne oznakowanie produktów chemicznych – zawierających substancje chemiczne sklasyfikowane jako niebezpieczne – ma szczególne znaczenie w sytuacjach potencjalnego zagrożenia, np. w razie kontaktu preparatu z oczami, połknięcia przez dziecko czy emisji toksycznych oparów.
W tym celu powstały etykiety zgodne z Rozporządzeniem CLP – podstawowe oznaczenia, jakie muszą znaleźć się na produkcie zawierającym groźne substancje chemiczne. Ułatwiają szybkie rozpoznanie rodzaju zagrożenia.
Czym jest etykieta produktu chemicznego? Kto ma obowiązek etykietowania?
Etykieta CLP to doskonałe narzędzie komunikacji ryzyka. Zawiera informacje wynikające z klasyfikacji CLP, wskazującej rodzaj zagrożenia oraz środki zaradcze. Pełni funkcję informacyjną, ostrzegawczą i prewencyjną.
Obowiązek etykietowania został sformułowany dla szerokiego grona odbiorców, nie tylko konsumentów. Jest niezbędnym oznaczeniem wskazującym rodzaj zagrożenia, co bardzo ułatwia pracę m.in. służbom ratowniczym (straż pożarna, ratownicy medyczni).
Jakie elementy zawiera etykieta ostrzegawcza CLP? Klasyfikacja CLP i zasady etykietowania
Odpowiednie rozmieszczenie elementów etykiety wielojęzycznej, produktów niebezpiecznych, zgodnie z wymaganiami rozporządzenia CLP, to najistotniejszy warunek legalnego wprowadzenia do obrotu produktów zawierających substancje chemiczne. Poniżej wymienimy wszystkie elementy etykiety produktów niebezpiecznych.
Numer identyfikacyjny produktu – nie tylko numer CAS
To unikalna nazwa substancji lub mieszaniny chemicznej, która może zawierać:
- nazwę chemiczną zgodną z nomenklaturą IUPAC (International Union of Pure and Applied Chemistry) lub numer CAS (Chemical Abstracts Service),
- nazwę handlową (np. Topnik TK83) – musi być czytelna i jednoznacznie identyfikować produkt zawierający substancje chemiczne o niebezpiecznym składzie,
- numer WE (European Unique Identifier), czyli numer identyfikacyjny produktu (substancji chemicznej) w UE; przyporządkowany do jednego z dwóch wykazów substancji chemicznych: EINECS (European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances) bądź ELINCS (European List of Notified Chemical Substances),
- wykaz składników w danej mieszaninie – tylko tej, która zawiera niebezpieczne substancje!
Dane kontaktowe producenta
Etykieta powinna zawierać dane kontaktowe producenta lub dystrybutora: pełną nazwę firmy, adres oraz numer telefonu.
Pojemność nominalna
Każda etykieta CLP powinna zawierać jego rzeczywistą ilość, masę, pojemność oraz objętość (np. „500 ml” pojemności). Brak takiej informacji może skutkować naruszeniem przepisów rozporządzenia CLP.
Piktogramy ostrzegawcze (piktogramy wynikające z CLP)
Etykieta CLP powinna zawierać piktogramy określające rodzaj zagrożenia. To graficzne symbole w czerwonych rombach, których rozmiar i rozmieszczenie określają szczegółowo normy rozporządzenia CLP. Przykładowe piktogramy zagrożenia to:
- łatwopalność (GHS02),
- działanie drażniące (GHS07),
- toksyczność ostra (GHS06).
Hasło ostrzegawcze
Hasło ostrzegawcze wskazuje na poziom ryzyka związanego z danym groźnym preparatem. Na etykiecie produktów niebezpiecznych znajdziesz tylko jedno hasło – „Niebezpieczeństwo” lub „Uwaga” (w zależności od sposobu klasyfikacji CLP substancji).
Zwroty H (Hazard Statements)
Obowiązkowe zwroty określające zagrożenie, które wynika z właściwości chemicznych niebezpiecznej substancji – np. H314: „Powoduje poważne oparzenia skóry i uszkodzenia oczu”.
Zwroty P (Precautionary Statements)
W przeciwieństwie do zwrotów określających zagrożenie, zwroty P to inne niezbędne informacje dotyczące bezpieczeństwa i wskazujące środki ostrożności, jakie należy zastosować podczas użytku danego produktu chemicznego. Zwroty P muszą odpowiadać rzeczywistym potencjalnym zagrożeniom i – co oczywiste – przypisuje się je według zasad klasyfikacji CLP. Przykład: P280 – „Stosować rękawice ochronne”.
Zwroty EUH
Dodatkowe informacje uzupełniające, dotyczące specyficznych właściwości danej substancji, np. EUH210: „Na żądanie dostępna karta charakterystyki”.
Kod UFI
Unikalny kod UFI (Unique Formula Identifier) to obowiązkowy element etykiety CLP dla każdej mieszaniny, która zawiera niebezpieczne substancje chemiczne. Musi być powiązany z systemem PCN (zgłoszenie do ECHA) i umieszczony w widocznym miejscu naklejki – najlepiej w pobliżu danych kontaktowych producenta.
Format, rozmiar i forma – wymogi estetyczne i techniczne. Minimalne wymiary etykiet i piktogramów ostrzegawczych
To nie wszystko. Przepisy szczegółowo określają także kwestie estetyczne i techniczne (w tym: rozmiar etykiety CLP oraz minimalne wymiary etykiet i piktogramów), np.:
- minimalne wymiary etykiety (52×74 mm),
- minimalne wymiary piktogramów zagrożenia (10×10 mm).
U niektórych produktów chemicznych etykieta powinna zawierać – zaraz obok informacji o wadze lub objętości – specjalny symbol „e”, który zapewnia, że ilość podana na opakowaniu zgadza się z rzeczywistą zawartością substancji w opakowaniu. Jego wygląd został ściśle określony przez przepisy prawne. Wzór znajduje się poniżej:
Etykiety produktów chemicznych – wymogi prawne i estetyczne. Informacje uzupełniające dotyczące CLP
Rozporządzenie CLP a tworzenie projektu etykiety
Podstawą prawną w Unii Europejskiej jest rozporządzenie (WE) nr 1272/2008 (tzw. rozporządzenie CLP), które zastąpiło starsze, bardziej skomplikowane przepisy i wprowadziło nowe, jednolite zasady klasyfikacji CLP i etykietowania chemikaliów oraz pakowania gotowych substancji i mieszanin chemicznych. Przykładowe, aktualne zmiany to:
- nowy układ piktogramów ostrzegawczych (białe romby z czerwonym obramowaniem, zamiast pomarańczowych kwadratów),
- obowiązek stosowania hasła ostrzegawczego („Uwaga” lub „Niebezpieczeństwo”),
- wprowadzenie standaryzowanych zwrotów H i P, ewentualnie EUH,
- stworzenie kodu UFI, który pomaga identyfikować produkty chemiczne oraz obowiązek składania zgłoszeń z UFI do PCN zgodnie z harmonizowanym formatem ECHA.
GHS – globalna klasyfikacja CLP. Zasady do tworzenia projektu etykiety CLP. Obowiązki producenta
Rozporządzenie CLP zaimplementowało również globalny system klasyfikacji GHS (Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów, Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals), który stał się nowym zbiorem zasad dla substancji (od grudnia 2012 roku) i mieszanin (od czerwca 2015 roku). Celem GHS było ujednolicenie systemów oznakowania mieszanin, stosowanych w różnych krajach.
Inne akty prawne
W kontekście etykietowania produktów zawierających substancje chemiczne obowiązują również inne akty prawne, m.in.:
- Rozporządzenie 2020/878, określające strukturę i zawartość karty charakterystyki (SDS).
- Ustawa o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz.U. 2011 nr 63 poz. 322) – implementująca unijne przepisy do prawa krajowego.
Cykliczne aktualizacje etykietowania – zmiany w przepisach CLP, inne tworzenie projektu etykiety
Informacje dotyczące substancji i tworzenie projektu etykiety – najnowsze zmiany i rozszerzenia dotyczące CLP
System klasyfikacji CLP nie jest statyczny – zmiany w przepisach CLP zachodzą regularnie. W styczniu 2021 roku nastąpiło wiele istotnych zmian – na mocy załącznika VIII do rozporządzenia CLP każdą mieszaninę należy zgłosić do systemu PCN (Poison Centres Notification), a każda etykieta CLP powinna zostać opatrzona unikalnym kodem UFI.
Aktualnie wprowadzane są kolejne, obowiązkowe modyfikacje i regulacje dotyczące CLP, nakładane przez UE – np. od 2025 roku obowiązek zgłaszania groźnej substancji lub mieszaniny będzie już dotyczyć nie tylko konsumentów, ale i pozostałych zastosowań i sektorów, w tym: przedsiębiorstw z branży chemii technicznej.
Aktualizacje etykietowania produktów niebezpiecznych – z czym się to wiąże? Obowiązki producenta. Etykiety CLP a karty charakterystyki
Zgodnie z przepisami rozporządzenia CLP każda aktualizacja składu produktu, zmiana klasyfikacji bądź nowe dane o zagrożeniach skutkują potrzebą modyfikacji zarówno etykiety wielojęzycznej CLP, jak i dokumentacji SDS (karty charakterystyki tworzonej na podstawie zasad z dokumentu Rozporządzenie 2020/878) – co ważne, nie tylko jednego produktu, a całego asortymentu (wszystkie pojemności produktu).
Co ważne – aktualizacja musi nastąpić niezwłocznie, tj. nie później niż w ciągu 6 miesięcy od wejścia w życie nowych wymagań. Brak aktualizacji może skutkować naruszeniem prawa chemicznego i konsekwencjami administracyjnymi (np. wycofaniem produktu z rynku, karami finansowymi).
Pamiętaj!
- Etykieta CLP powinna zawsze odzwierciedlać dane zawarte w karcie charakterystyki.
- Aktualizacja jednego z dokumentów (np. nagła zmiana zwrotów H w SDS) wymaga równoczesnej korekty drugiego – w każdym wypadku.
Aktualizacje etykiet produktów niebezpiecznych w AG TermoPasty – jak reagujemy na zmiany w przepisach CLP?
AG TermoPasty to firma, która przykłada dużą wagę do dostosowania etykiet do przepisów unijnych. Personalizacja etykiet CLP oraz zgodność z normami rozporządzenia CLP i REACH to standardy, które stosujemy w procesie klasyfikacji i etykietowania substancji chemicznych używanych w naszych wyrobach. Bierzemy też pod uwagę wymogi tłumaczeń. Proces ten opiera się na pełnej karcie charakterystyki (SDS) i karcie technicznej (TDS).
W ten sposób zapewniamy zgodność produktów, takich jak aerozole techniczne (do konserwacji elektroniki), topniki lutownicze czy preparaty czyszczące, z obowiązującymi wymogami dotyczącymi etykiet samoprzylepnych CLP.
Klasyfikacja CLP oraz etykieta CLP – podsumowanie
Wszystko, o czym opowiedzieliśmy w artykule, to jedynie wierzchołek góry lodowej. Tak obszerna wiedza na temat regulacji UE odnośnie do etykiet produktów niebezpiecznych to kwalifikacje, którymi dysponuje nasz zespół ekspertów. Skontaktuj się z nami, by poznać więcej szczegółów w zakresie etykiet, kart charakterystyki, kart technicznych, UFI itd.
Jeśli chodzi o szczegółowe wymagania dotyczące etykiety i sam proces tworzenie projektu etykiety… Już niebawem opowiemy o nich szczegółowo w kolejnym tekście! Pokażemy Ci programy do projektowania etykiet; dowiesz się, kto i kiedy może liczyć na zwolnienia z obowiązku etykietowania; rozwiniemy tematy o tym, na czym polegają zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia i środki ostrożności (zwroty P i zwroty H). Poznasz również zaskakujące miejsca, w których pojawiają się etykiety CLP, jak na przykład świece aromatyczne. Tak, to prawda! Niektóre świece zawierają substancje chemiczne (substancje zapachowe), które są klasyfikowane jako niebezpieczne, dlatego producenci tworzą etykiety CLP do świec!
*Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Wszelkie informacje zawarte w tekście są ogólne i mogą się zmieniać w zależności od zmian w przepisach prawa. W celu uzyskania szczegółowych, aktualnych informacji, a także pełnej wiedzy na temat obowiązujących norm i certyfikatów, zalecamy kontakt z odpowiednimi organami lub specjalistycznymi instytucjami.